Wybory ławników przeprowadzają rady gmin, których obszar jest objęty właściwością sądu. Ławnikiem można być jednocześnie tylko w jednym sądzie.
Ławnik może być Wybrany ten, kto:
- Posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych oraz obywatelskich.
- Jest nieskazitelnego charakteru.
- Ukończył 30 lat.
- Jest zatrudniony, prowadzi działalności gospodarczą lub mieszka w miejscu kandydowania co najmniej od roku.
- Nie przekroczył 70 lat.
- Jest zdolny, (ze względu na stan zdrowia) do pełnienia obowiązków ławnika.
- Posiada co najmniej wykształcenia średnie lub średnie branżowe.
Ławnikiem nie może być:
- Osoba zatrudniona w sądach powszechnych, oraz w innych sądach oraz prokuraturze.
- Osoby wchodzące w skład organów, od których orzeczenia można żądać skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego.
- Funkcjonariusze Policji oraz inne osoby zajmujące stanowisko związane z ściganiem przestępstw i wykroczeń
- Adwokaci i aplikanci adwokaccy.
- Radcy prawni oraz aplikanci radcowscy.
- Duchowni.
- Żołnierze w czynnej służbie wojskowej.
- Funkcjonariusze Służby Więziennej.
- Radni gminy, powiatu i województwa.
Kandydatów na ławników mogą zgłaszać radom gmin, w terminie do dnia 30 czerwca 2023 roku:
- Prezesi właściwych sądów.
- Stowarzyszenia.
- Inne organizacje społeczne i zawodowe zarejestrowane na podstawnie przepisów prawa, z wyłączeniem partii politycznych.
- Co najmniej 50 obywateli mających czynne prawo wyborcze, zamieszkujących stale na terenie gminy dokonującej wyboru.
Zgłoszenia kandydatów na ławników dokonuje się na karcie zgłoszeni (do pobrania w urzędzie gminy lub na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości lub stronie internetowej Sądu Rejonowego w Radzyniu Podlaskim)(Linki na dole)
Do karty zgłoszenia dołącza się następujące dokumenty:
- Informacje z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącą zgłaszanej osoby.
- Oświadczanie kandydata że nie jest prowadzone przeciwko niemu postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe.
- Oświadczenie kandydata, że nie jest i nie był pozbawiony władzy rodzicielskiej, oraz nie została mu ograniczona ani zawieszona.
- Zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowa, wystawione przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, w rozumieniu przepisów ustaw z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej(Dz. u. z 2022 r. poz. 2527), stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania funkcji ławnika.
- Dwa zdjęcia zgodne wymogami stosowanymi przy składaniu wniosku o wydanie dowodu osobistego.
Dodatkowo do karty zgłoszenia należy dołączyć:
Do zgłoszenia kandydata na ławnika dokonanego na karcie zgłoszenia przez stowarzyszenie, organizację społeczną lub zawodową, zarejestrowaną na podstawie przepisów prawa, dołącza się również aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego albo odpis lub zaświadczenie potwierdzające wpis do innego właściwego rejestru lub ewidencji dotyczącej tej organizacji.
Do zgłoszenia kandydata na ławnika dokonanego na karcie zgłoszenia przez obywateli dołącza się również listę osób zawierającą imię(imiona), nazwisko, numer ewidencji, PESEL, miejsce stałego zamieszkania i własnoręczny podpis każdej z pięćdziesięciu osób zgłaszających kandydata.
Informacja o kandydacie z Krajowego Rejestru Karnego, oświadczenia kandydata na ławnika oraz zaświadczenia lekarskie powinny być opatrzone datą nie wcześniejszą niż trzydzieści dni przed dniem zgłoszenia. Natomiast odpis z Krajowego Rejestru Sądowego albo odpis lub zaświadczenie potwierdzające wpis organizacji społecznej lub zawodowej do właściwego rejestru lub ewidencji powinny mieć datę nie wcześniejszą niż trzy miesiące przed dniem zgłoszenia.
Koszt odpłaty za wydanie informacji z Krajowego Rejestru Karnego ponosi Skarb Państwa.
Koszt opłaty za badania lekarskie i za wystawienie zaświadczenia lekarskiego ponosi kandydat na ławnika.
Koszt opłaty za wydanie aktualnego odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego albo odpisu lub zaświadczenia innego właściwego rejestru lub ewidencji ponosi Skarb Państwa.
Zasady wyboru ławników i tryb zgłaszania kandydatów na ławnika określa:
- Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 207) z późn. zm. – Dział IV Rozdział 7 – Ławnicy.
- Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 czerwca 2011 r. w sprawie sposobu postepowania z dokumentami złożonymi radom gmin przy zgłaszaniu kandydatów na ławników oraz wzoru karty zgłoszenia (Dz.U.Nr 121, poz.693).